Column

Troostrijke gedachten

“Toen had ik een probleem: Ik ben geen gelovige, maar ik was diep geraakt en ook getroost door de zang en de woorden van de psalmen; het was het begin van een reis naar hoe religieuze taal ons in een niet religieuze tijd kan troosten”.

Aldus Michael Ignatieff, eminent en met eredoctoraten overladen intellectueel en zo’n tien jaar terug de gedroomde liberale premier van Canada, maar dat feestje ging toen niet door. Hij deed deze ontboezeming afgelopen zondag in Buitenhof, naar aanleiding van het verschijnen van zijn boek “Troost”. Niet gezien? Het is het terugkijken waard.

Ignatieff schreef zijn boek nadat hij in Utrecht had moeten spreken op een korenfestival waar psalmen gezongen werden. En dat was niet alleen bij hem binnengekomen. Tot zijn grote verwondering en misschien dus ook wel verwarring, want ja, als niet-gelovige….

En zo kwam er een boek over troost, midden in een tijd dat troost meer dan welkom lijkt. Ik herinner me nog hoe we vorig jaar, aan het begin van de pandemie, wel over troost-TV spraken. En dan dacht je aan sommige van de laatste afleveringen van DWDD, of aan Jeroen Krabbé’s zoektocht naar Marc Chagall en aan sommige concerten. Want mooie gesprekken, muziek, poëzie, een mooi schilderij……. ze kunnen troosten.

Ignatieff maakte tijdens het interview een onderscheid tussen troosten en vertroosten en dat is niet zonder zin. Als je iemand troost, dan sla je als het ware een arm om iemand heen en geef je een knuffel ( al is die manier van troosten nu dus even niet zo aan de orde….) .    Als je iemand vertroost, probeer je betekenis te geven aan dienst ervaring (  van verdriet, teleurstelling of tegenslag) Dan zijn dus twee verschillende momenten. Beide even waardevol, maar toch onderscheiden.

Wat biedt troost in barre tijden? Ik zou gisteren met zoon en dochter naar De Dijk in Groningen. Mijn zus appte:  ’Gaat dat nog door? Is wel balsem voor de ziel, zo’n concert’. Zo kan muziek inderdaad werken. En het voordeel van muziek is dat je je ook gewoon thuis kunt beluisteren nu we ’s avonds maar zo min mogelijk de deur uit moeten en je geplande concert niet doorgaat……

Tot Ignatieffs verwondering werkten de oude psalmen bij hem ook zo. Maar misschien is dat niet zo verwonderlijk als hij dacht. Het zijn liederen die zich de tijden door bewezen hebben en zich gehandhaafd hebben.. En dat kan alleen als een lied zeggingskracht heeft. En soms is dat omdat bepaalde woorden of beelden je raken, omdat ze vertrouwd en dierbaar zijn geworden. En soms klinkt het opeens allemaal als nieuw. 

Zonder van deze column op de valreep een meditatie te maken, tot slot een paar woorden uit de psalm voor komende, 2^e adventszondag, in een vrije hertaling van Oosterhuis (en dat is weer eens wat anders dan het dagelijkse portie Osterhaus….)

Zie neer uit uw hemel en doe iets
dat uw wijnstok herleve,
het stekje dat Gij geplant hebt  
dat Gij als uw kind hebt gekoesterd……
Laat nu het keerpunt zijn:  
dat wij zoeken uw ogen    
dat Gij zoekt ons gezicht.

uit Psalm 80

Harrie Strubbe